مسئولان میراث فرهنگی در توجیه کاهش آشکار سفر گردشگران خارجی به ایران، بدون اشاره به سیاست‌های گروگان‌گیری جمهوری اسلامی و محدودیت‌های آزاردهنده برای گردشگران، همواره به دستاویز‌هایی مانند «ایران‌هراسی» چنگ می‌زنند و تحت همین عنوان نیز سالانه مبالغ هنگفتی از بودجه عمومی را صرف مقابله با آن می‌کنند. دعوت از تورلیدرها و بلاگرهای خارجی برای حضور در ایران به صورت رایگان یا با هزینه‌های حداقلی نیز از برنامه‌هایی است که میراث فرهنگی با همین هدف دنبال می‌کند، اما شواهد نشان می‌دهد که دعوت این افراد به ایران هم میزان ورود گردشگران به ایران را تغییر نداده و در مواردی، حتی معکوس عمل کرده است. نمونه‌ آن نیز اتفاقی است که به‌تازگی در اصفهان رخ داد.

اداره کل میراث فرهنگی اصفهان روزهای یکم تا پنجم اسفند در قالب «رویداد بزرگ بین‌المللی ۱۰۰ تور اپراتور جهان در نصف جهان» ۱۰۰ نفر از مجریان تورهای گردشگری کشورهای مختلف را به ایران دعوت کرد تا طبق آنچه در اهداف این رویداد آمده بود، «شکوه نصف جهان را ببینند» اما در نهایت این افراد وقتی ایران را ترک می‌کردند، گفتند که «اینجا آن اصفهانی نیست که قبلا دیده بودند».

خبرگزاری مهر در گزارشی، روایت برخی از این تورگردانان از مشاهداتشان در اصفهان را منتشر کرد و نوشت که آنچه فعالان گردشگری کشورهای مختلف در اصفهان دیدند، «چیزی نبود که انتظارش را داشتند». آن‌ها از خیابان‌هایی که زمانی پر از زندگی بودند، اما حالا تنها سایه‌ای از گذشته‌ باشکوهش در آن‌ها دیده می‌شد، با حیرت و اندوه گذر کردند.

یکی از مجریان تورهای گردشگری در سوییس که سال‌ها است در بسته‌های گردشگری پیشنهادی خود به معرفی اصفهان می‌پردازد، پس از حضور در میدان نقش جهان گفت که «شوکه» شده و مدام این پرسش را برایش پررنگ‌تر شده که «چطور ممکن است این همان میدانی باشد که در تمام کتاب‌های گردشگری از آن به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین شاهکارهای شهری دنیا یاد شده است؟»

او به ساختمان‌های ترک‌خورده و دیوارهای مرمت‌نشده اشاره کرد و با ناراحتی ادامه داد: «تصورم این بود که وارد یک شهر تاریخی زنده می‌شوم، اما اینجا بیشتر شبیه یک اثر رهاشده است. کاشی‌های مسجد شیخ لطف‌الله و مسجد جامع عباسی که همیشه در عکس‌ها می‌درخشیدند، دیگر جلا و زیبایی ندارند. حتی نقش‌های روی دیوارهای عالی‌قاپو، که زمانی پر از رنگ و روح بودند، حالا پر از ترک و غبار است. کسی اینجا را دوست ندارد؟»

یکی دیگر از راهنمایان گردشگری از رومانی نیز گفت: «با دیدن مسجد جامع اصفهان در میدان عتیق از این همه جزئیات و شاهکار معماری متعجب شدم، اما در مقابل این همه بی‌نظمی و آشفتگی در اطراف و داخل مسجد و رهاشدگی این بنا فقط افسوس خوردم که چنین شاهکار معماری همچون خرابه‌ای به حال خود رها شده است.»

این فعال گردشگری به تجربه‌های مشابهش از کشورهای دیگر اشاره کرد و افزود که بارها از مساجد تاریخی استانبول، مراکش و ازمیر بازدید کرده و هر بار دیده است که هرکدام از آن‌ها با دقت و وسواس نگهداری می‌شوند، گویی یک گنج زنده‌اند؛ اما در اصفهان همه‌چیز به حال خود رها شده است. به‌ طوری‌ که دیوارها نم گرفته، تزیینات فرو ریخته و هیچ نشانه‌ای از توجه دیده نمی‌شود.

یکی از نمایندگان آژانس‌های مسافرتی مالزی با ابراز ناراحتی از وضعیت کنونی خیابان چهارباغ عباسی گفت: «من همیشه فکر می‌کردم چهارباغ عباسی خیابانی سرسبز و زنده است، مثل شانزه‌لیزه پاریس یا رامبلا در بارسلونا. اما آنچه می‌بینم، خیابانی است که هویتش را از دست داده. ساختمان‌های قدیمی آن در میان مغازه‌های ناهماهنگ محو شده‌اند، کف‌پوش‌ها ترک خورده‌اند و دیگر نشانی از زیبایی گذشته در آن نیست.»

او تاکید کرد: «این مکان دیگر جایی برای قدم زدن نیست، بلکه فقط محلی است که گردشگران از آن عبور می‌کنند، بی‌آنکه لذتی ببرند.»

یک مجری تور از یونان هم که یکی از آژانس‌های گردشگری اروپا را اداره می‌کند، نیز گفت که با دیدن بستر ترک‌خورده رودخانه زاینده‌رود، لحظاتی سکوت کرده و بعد به حال آن گریسته است.

بر مبنای این گزارش، بسیاری از مجریان تورها در گفتگوهای غیررسمی اعتراف کردند که دیگر نمی‌توانند اصفهان را با خیال راحت به گردشگران خارجی پیشنهاد دهند. یکی از آنان نیز در همین زمینه گفت: «هرچند اصفهان ظرفیت‌های گردشگری شگرفی دارد، به دلیل نبود زیرساخت‌ها و رهاشدگی بناهای تاریخی ارزشمند آن به حال خود، آن را به‌عنوان مقصد گردشگری پیشنهاد نمی‌دهیم، زیرا تصور گردشگر خارجی با ورود به اصفهان و بازدید از این مکان‌ها که در بدترین وضع ممکن قرار دارند و رو به زوال‌اند، به هم می‌ریزد.»

اصفهان که روزگاری یکی از مهم‌ترین قطب‌های گردشگری ایران بود، اکنون در حال زوال است و خطر تهدیدهای مستمر از جمله فرونشست زمین، حفاری‌های غیرمجاز و تخریب آثار تاریخی به بهانه پروژه‌های عمرانی آن را تهدید می‌کند. این وضعیت تنها مختص اصفهان نیست و دیگر سایت‌های تاریخی ایران نیز از این تخریب‌ها در امان نیستند.

کنشگران میراث فرهنگی طی سال‌های اخیر به‌تناوب هشدار دادند که برای نابودی میراث باستانی و تاریخی ایران در جمهوری اسلامی برنامه هدفمندی در حال اجرا است. به‌تازگی نیز ناصر نوروززاده، عضو هیئت‌مدیره ایکوموس و نخستین مدیر پژوهشکده باستان‌شناسی ایران، تایید کرد که «حرکات جسورانه‌ای برای امحای روزافزون آثار باستانی ایران در جریان است».

این باستان‌شناس درباره خسارت‌های ناشی از کوتاهی در حفاظت آثار تاریخی و میراث فرهنگی ایران هشدار داد و گفت: «بر کسی پوشیده نیست جغرافیای سرزمینی که ایران می‌نامیم، بستر آثار بی‌شماری از زندگی انسان از دوره پارینه سنگی تا امروز است که حفاظت از آن‌ها از وظایف اولیه آحاد جامعه و دستگاه‌های متولی است، اما امروزه متاسفانه این آثار در جریان حرکات جسورانه و اقدام‌های قانون‌گریزانه عده‌ای سودجو و شیاد در معرض تهدیدی سنگین‌اند و افراد و گروه‌های متعددی بدون واهمه و ترس از ضابطان قضایی و انتظامی به امحای روزافزون آثار و محوطه‌های باستانی کمر بسته‌اند.»